مقدمه
کاخ ورسای (به فرانسوی: Château de Versailles) مجموعه کاخهایی در شهر ورسای در نزدیکی پاریس است که به عنوان بزرگترین کاخهای سلطنتی جهان شناخته میشود.
این کاخ سابقاً در دهکدهای به همین نام در نزدیکی پاریس قرار داشت اما امروزه این دهکده و کاخ جزء حومه پاریس محسوب میشوند. از سال ۱۶۸۲ تا سال ۱۷۸۹ که به اجبار انقلابیون خانواده سلطنتی به پاریس منتقل شدند، این کاخ محل زندگی و دربار حکومتی شاهان فرانسه بود. معاهده ورسای که به جنگ جهانی اول پایان داد در این کاخ عقد شدهاست.
این کاخ به عنوان یکی از میراث جهانی توسط یونسکو انتخاب شدهاست.
تاریخچه
بر اساس مدارک تاریخی آثار وجود کاخ در دهکده ورسای به حدود سال ۱۰۳۸ میلادی بر میگردد. اما این کاخ جایگاه رسمی و سلطنتی نداشتهاست. بعدها از دهکده ورسای به عنوان شکارگاه استفاده میشد. به همین منظور لویی سیزدهم دستور ساخت بنایی را در این شکارگاه در سال ۱۶۲۴ داد. این شکارگاه به وسیله «فیلیبرت لروی» طراحی و به وسیله سنگ و آجر سرخ ساخته شد.
ساخت کاخ سلطتنتی ورسای
تا زمان سلطنت لوئی چهاردهم کاخ رسمی و سلطنتی فرانسه کاخ لوور بود اما پس از روی کار آمدن، او تصمیم گرفت کاخ شکوهمندی برای خود بسازد که در جهان نمونهای از زیبایی، شکوه، بزرگی و پهناوری باشد. به همین منظور وی دستور داد دهکده زیبای ورسای به عنوان مکان ساخت این کاخ انتخاب شود. بعدها به همین علت کاخ هم ورسای نامیده شد. شروع ساخت و طراحی کاخ به سال ۱۶۶۹ برمیگردد. طراحی این کاخ به وسیله معماران چیرهدستی به نامهای «لویی لووا»، طراح فضای سبز آندره لونوتر و «شارل لُبران» نقاش و آذینگر زبردست که قبل از آن قصر وو لو ویکومت را ساخته بودند انجام گرفت. اما طراحی اصلی کاخ به منظور استفاده به عنوان کاخ سلطنتی به سال ۱۶۷۸ باز میگردد. در کل مجموعه کاخهای ورسای در چهار مرحله ساخته و تکمیل شد.اولین بنا شامل باغ و قسمت ورودی افتخار آشنایی نام گرفت که گنجایش ششصد مهمان را در خود داشت. دومین بنا پیمان آخن که پایان آن همزمان شد با پایان جنگ اسپانیا و فرانسه و امضای معاهدهء صلح میان آنها در منطقهء آخن. بنای سوم پس از پایان جنگ با آلمان و امضای معاهدهء نیمیخن که شامل بال شمالی و غربی قصر همچنین باغ پرتقال بود. تالار معروف آینه در این قسمت قرار دارد. و سرانجام آخرین قسمت با پایان جنگ نه ساله.تمام اثاثیه قصر کار دست صنعتگران ایتالیایی دعوت شده به فرانسه بود. مبلمان ها و سرویس های خواب از نقره و دیگر اشیای آن از طلای خالص. بعد از این مراحل در دوره پادشاهان بعدی نیز عمارتهایی به این مجموعه افزوده شد. کاخ ورسای در تاریخ ۶ مه ۱۶۸۲ گشایش یافت.
لویی چهاردهم با ساخت این کاخ در نظر داشت هم از شلوغی پاریس دور شود و هم با یکجا جمع کردن دستگاههای دولتی و دربار در ورسای کنترل بیشتری را بر آنها داشته باشد. علاوه بر کاخ سلطنتی و اماکن دولتی نظیر دیوانها و دادگاهها، منازل هزاران نفر از درباریان، فرمانداران، قضات، وزرا و شخصیتهای حکومتی در ورسای قرار داشت. لویی چهاردهم درباریان را وادار ساخت که در ورسای زندگی کنند و از افزایش حضور، قدرت و املاکشان در دیگر مکانها بپرهیزند. با این کار لویی قدرت کنترل زیادی بر تمام درباریان پیدا کرد.
عمارت شاه
وی برای طراحی این بخش از اصول معماری ایتالیایی رایج در قرن ۱۶ و ۱۷ استفاده کرد. او نقشهای کشید که از از هفت تالار تشکیل شدهبود. این ۷ سالن از منظومه خورشیدی و ایزدهای رومی الهام گرفته شده بودند. همه تالارها دور تا دور سالن مرکزی به نام تالار آپولون که خوابگاه لویی چهاردهم بود قرار داشتند. به این نوع طراحی، طراحی «خورشیدمرکزی» میگویند. این سالنها به نامهای زیر نامیده میشدند:
تالار دایان (برگرفته از ایزد شکار روم و سیاره ماه)
تالار مارس (برگرفته از ایزد جنگ روم و سیاره مریخ)
تالار مرکوری (برگرفته از ایزد بازرگانی و هنرهای آزاد رومی و سیاره تیر)
تالار آپولون (برگرفته از ایزد هنرهای زیبا رومی و خورشید)
تالار ژوپیتر (برگرفته از ایزد حقوق و قانون رومی و سیاره مشتری)
تالار ساترن (برگرفته از ایزد کشاورزی رومی و سیاره کیوان)
تالار ونوس (برگرفته از ایزد عشق رومی و سیاره ناهید)
در سالهای بعد دو تالار فراوانی مخصوص خزانه و هرکول به این تالار ها افزوده شد.
این تالارها به وسیله شارل لبران بر اساس طراحی ایتالیایی مزیین شد. (وی دوست و همکار پیترو دو کورتونا معمار ایتالیایی و طراح کاخ پیتی در فلورانس بود.) برای طراحی سقف تالارها از نقاشیهای زیبایی استفاده شد. به نظر آندره فلبین طرحهایی انتخاب شد که به اعمال قهرمانانه لویی چهاردهم همخوانی داشته باشد. در این نقاشیها از شخصیتهایی همچون آگوست، اسکندر و کوروش بهره گرفته شد. مثلاً در تالار آپولون طرحی از آگوست بود که در آن وی در حال ساخت دروازه مزنوس بود این نقاشی اشاره به ساخت دروازه لاروش به دستور لویی چهاردهم داشت یا در تالار مرکور تصویری از اسکندر در حال ساخت کتابخانه عظیم اسکندریه نقش بسته بود که اشاره به ساخت کتابخانه سلطنتی توسط لویی چهاردهم داشت.
تالارها به وسیله مبلمان نقره آراسته شدند ولی این مبلمان طی جنگ آگزبورگ در سال ۱۶۸۹ به دستور لویی چهاردهم برای تامین بخشی از هزینه جنگ ذوب و به سکه تبدیل شدند. اما این طراحی صورت گرفته توسط لویی لووا دیری نپایید. به این شکل که طبقهای بر کاخ افزوده شد و تراسی برای آن ساخته شد که آپارتمانهای شاه و ملکه را به هم متصل میکرد.با این تغییرات سالنهای ژوپیتر، ساترن و ونوس تغییر شکل یافتند. تالارهای ونوس، ساترن و ژوپیتر به سالن آیینهها تبدیل شد. سالنی نیز در قسمت پشت تراس طراحی شد که ونوس نام گرفت.از وسایل و دکورهای تالار اولیه برای تزیین تالار ونوس ثانویه استفاده شد. از سال افتتاح تا پایان سلطنت لویی چهاردهم از تالارها به شکل اختصاصی استفاده میشد:
تالار ونوس به عنوان سالن غذاخوری میهمانان شاه و بار
تالار دایان به عنوان سالن بیلیارد
تالار مارس به عنوان محل رقص و برقراری مجالس بال
تالار مرکور به عنوان سالن ورق بازی و پوکر
تالار آپولون به عنوان سالن موسیقی و کنسرت
کاخ های الهام گرفته شده از ورسای
بناها و کاخهای زیادی در جهان از ورسای الهام گرفتهاند. شاید کمتر بنایی در جهان به این حد مورد تقلید و الهام در طول تاریخ قرار گرفته باشد از جمله این مکانها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
*کاخ سلطنتی روسیه به نام کاخ پتروف ساخته شده به دستور پطر کبیر
*کاخ سفید در ایالات متحده
*کاخ سلطنتی هرنشیمزی در آلمان ساخته شده به دستور لودویگ دوم پادشاه باواریا
*کاخ همپتون کورت در انگلیس*
*کاخ چت وورث در انگلیس*
*کاخ بلن هیم در انگلیس ساخته شده به دستور دوک مارلبورو*
*کاخ شلوس ویلهمشوس در آلمان*
*کاخ شلوس آگوستوسبورگ در آلمان*
*کاخ لودویگزبورگ در آلمان*
*کاخ شلوس شلیسهلم در آلمان*
*کاخ وورزبورگر در آلمان*
*کاخ دروتهیلنگم در سوئد*
*کاخ شونبرون در اتریش*
*کاخ استرازا در مجارستان*
*کاخ کاسرتا در ایتالیا*
*کاخ دوکال در ایتالیا*
*کاخ استیپینیجی در ایتالیا*
کاخ لا گرانجا در نزدیکی مادرید اسپانیا
*کاخ کوئلوز در اسپانیا*
*کاخ جاگاتجیت در پنجاب هند*
*کاخ لازینکی در لهستان*
*کاخ برانیسکی در لهستان*
*کاخ پاورکورت هووس در ایرلند*